Stichting Tong Tong zet in 2014 de mode uit de koloniale tijd in de schijnwerpers. De reden? Alleen de slinkende eerste generatie heeft nog een bewuste herinnering aan deze mode; de tweede en derde generaties kennen deze kledingstukken alleen van verhalen en/of foto’s. Tegelijkertijd blijkt dat ‘kennen’ soms alleen betekent dat men bekend is met de buitenkant in algemene zin, maar verder geen details weet over de maakwijze, mode-details, de sociaal-culturele betekenis van motieven en kleuren, of sociale context, en zich ook niet van dit gebrek aan kennis bewust is: men weet niet welke kennis men mist.
Al weer twintig jaar geleden (1994) wijdde Stichting Tong Tong een grote tentoonstelling aan koloniale kleding, ‘Tropenecht’, met behulp van input van de Indische eerste generatie: herinneringen, patronen, foto’s, modebladen, kledingstukken etc. Twee jaar later verscheen op basis van dat materiaal een nog uitgebreider boek: Tropenecht; Indische en Europese kleding in Nederlands-Indië, door Dorine Bronkhorst & Esther Wils. Tropenecht werd goed ontvangen (o.a. door Vrij Nederland, NRC Handelsblad en de Volkskrant) en direct (h)erkend als standaardwerk; het is nog steeds leverbaar.
De culturele waarde van familiebezit
Helaas dreigt ook de wetenschappelijke en museale kennis over koloniale kleding en batik belanda in ons land zeldzaam te worden. De kenners van weleer zijn gepensioneerd en de betreffende specialisaties worden onder druk van de bezuinigingen op koloniale collecties en andere culturele instellingen zoals musea, niet vervuld door opvolgers. Een volgende stap zou kunnen zijn dat de musea hun batikcollecties afstoten, juist ook omdat in het buitenland hoge bedragen voor antieke batiks worden betaald. Het is dan ook erg belangrijk dat de culturele waarde van deze batiks wordt erkend, want de eerste generatie uit Indië sterft langzaam uit. Bij het opruimen van het huis worden dikwijls kledingstukken gevonden op zolder, in de berging, de hutkoffer van de overtocht en onder in kasten. De erfgenamen weten in veel gevallen niet hoe waardevol zo’n vondst is, niet in de laatste plaats de culturele waarde.
De tentoonstelling ‘Oma’s sarong; Familieverhalen in batik’, die in 2012 en 2013 op de Tong Tong Fair te zien was, maakte duidelijk dat mensen openstaan voor meer informatie. De expositie werd niet alleen druk bezocht en hoog gewaardeerd, maar opende ook bij veel bezoekers de ogen voor de betekenis en de waarde van de stukken in familiebezit.
Historische kledingshows
In 2014 wil Stichting Tong Tong op een andere manier de kennis van Indische kleding doorgeven: met historische kledingshows en met workshops en lezingen waarin originele stukken worden getoond en toegelicht, en er ruimschoots gelegenheid is tot het stellen van vragen. Bezoekers van de Tong Tong Fair kunnen ook familiefoto’s meenemen om bijzondere kleding te laten ‘lezen’.
Daan Wieman, meesterkleermaker van het Nationale Toneel en kenner van koloniale kleding en kleedgewoontes, neemt ons mee naar de Indische kleding uit tempo doeloe. Een blik op de kleedgewoonten en ‘kledingindustrie’ van de Indische Nederlanders (zowel Indo-Europeanen als blanke totoks) in het Indië van circa halverwege de negentiende eeuw tot aan de onafhankelijkheid van Indonesië, gunt ons ook een helder en verrassend zicht op het dagelijks leven van deze bevolkingsgroep: de verschillende maten van aanpassing, de Europees-Aziatische vermenging, de eigen dagindeling, sociale omgangsvormen en culturele beïnvloeding.
In de modeshows veranderen de kostuums van slapend cultureel
erfgoed naar een levende collectie. En in de workshops, lezingen en interviews kan Daan Wieman dieper ingaan op de ‘verborgen’ kennis die in de kleding rust.